Tarih araştırmalarını “Kurtuluş ve Kuruluşta Kadın Kimliği” üzerine yapan Araştırmacı Yazar İlknur Güntürkün Kalıpçı, 1919 ve 1938 yılları arasında dünyaya ilkleri yaşatan ve birbirinden farklı alanlarda imzası olan kadınları yurdun dört bir köşesine, hatta sık sık da yurt dışına çıkarak, durmaksızın, bıkmaksızın anlatır.
Kendisini Bursa'da defalarca izledim, dinledim, yazdım, anlattım.
Bu kez ise izleyici tarafında değil, sahnedeydim...
Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği Bursa Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Aylin Sabancı beni arayıp da bu projede yer almak isteyip istemeyeceğimi sorunca, hemen kabul ettim ve acaba hangi karakteri canlandıracağım diye merakla beklemeye başladım.
Gelen haber tam da benim hayalimdeki kadındı. Çünkü ben bu aralar bir çalışma dolayısıyla kendisiyle sık sık 30'lu yılların gazetelerinin sayfalarında karşılaşıyor, onu dinliyor, onunla konuşuyor, onun yaptığı konuşmalara şahit oluyordum.
O kadın, Zehra Budunç idi...
Tiyatral Konferans
Cumhuriyetimizin 100. yılına ithafen TÜKD Burşa şubesi tarafından ikinci kez sahnelenen "Bursa'nın Zamansız Kadınları Tiyatral Konferansı", bir kez daha Bursa'nın iz bırakan kadınlarını zaman tünelinden geçirip bugünlere getirdi.
Bir ilki başararak dünyada kendisine "Tiyatral Konferans" tanımıyla yer bulan ve litaratüre geçen bu anlatımda, o dönemin kadınlarını bu dönemin kadınları canlandıracaktı. Günümüzde her biri kendi alanında ayrı bir değere sahip kadınlar, kendilerine atfedilen karakterleri büyük bir gururla sahiplendi.
Dönemin kıyafetleri ve aksesuarları titizlikle seçildi. Kuaförler saçları dönemin modasına göre tasarladı. Bunlarla birlikte, canlandırdığımız kadınların duruşları, bakışları, edaları hepimizin üzerine adeta o dönemin kokusu gibi sindi.
Dönemin kıyafetleri ve aksesuarları titizlikle seçildi. Kuaförler saçları dönemin modasına göre tasarladı. Bunlarla birlikte, canlandırdığımız kadınların duruşları, bakışları, edaları hepimizin üzerine adeta o dönemin kokusu gibi sindi.
* 1928 yılında avukatlık ruhsatını alarak Türkiye'nin ilk avukatı olan, ayrıca kadınların lokantada yemek yiyebilmesinin önünü açan Süreyya Ağaoğlu'nu (1909-1989) Aysel Alpaslan,
* Türkiye'nin ilk kadın Roma Hukuku Profesörü Türkan Rado'yu (1915-2007) Hande Özgüven;
* Türkiye'nin ilk kadın kimyacısı, Sorbonne Üniversitesini bitiren ve aynı üniversiteden doktora derecesi alan ilk Türk kadını Remziye Hisari'yi (1902-1992) Tevhide Boğazkesenli;
* Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi, İstanbul Üniversitesi kayıtlarında 1 numaralı doktora alan kadın bilimci Nüzhet Gökdoğan'ı (1910-2003) Ruşen Ildız,
* Türkiye'nin ilk botanikçisi, ilk kadın Zooloji Profesörü ve Türkiye'nin profesör unvanlarına sahip ilk kadını Fazıla Şevket Giz'i (1903-1981) Feyza Karaaslan;
* Türkiye'de okuyarak doktor olan ilk kadın doktorlardan Müfide Küley'i (1904-1995) ise Nuran Özbilgin canlandırdı.
 |
| Fotoğraf: Serap Ataş Öztat |
* 1919 yılında Bursa'da"Bizim Mektep" adında özel bir okul kuran, Millî Mücadele yıllarında "Muhaberesiz muharebe olmaz" taktiğiyle Bursa'daki istihbarat faaliyetlerinde etkin rol alması sebebiyle savaş sonrası İstiklâl Madalyası ile ödüllendirilen, Türkiye'nin ilk kadın belediye başkan yardımcısı ve CHP Bursa milletvekili (1946-1950) Zehra Budunç'u bendeniz Canan Ekinci Yılmaz;
* Türkiye'de mimarlık diploması alan ilk iki kadından birisi (diğeri Münevver Belen) ve İstanbul Mimarlar Odası’na kaydolan “Bursa Evleri” konulu tezi ile doçent unvanını alan, ilk kadın mimar Leman Cevat Tomsu'yu (1913-1988) Ülfet Öztürk;
* 1932 yılında katıldığı güzellik yarışmasında, 28 jüri üyesinin 25'inin verdiği oy ile Dünya Güzeli seçilen Keriman Halis Ece'yi (1913-2012) Ece Eker;
* Galatasaray Spor Kulübü’nün kürek takımının lisanslı sporcusu (1926), Türkiye'nin ilk kadın spor kulübü başkanı, İnegöl İdman Yurdu Kulüp Başkanı, öğretmen Vahide Birkey'i (1909-?) Benek Bilge;
* Bursa'da ilk araba kullanan, Türkiye'nin ilk kadın sanayicilerinden, iş hayatında 36 yıl başarıdan başarıya koştuktan sonra 80 yaşında Açık Öğretim Fakültesi'ne devam eden Muzaffer Tolon'u (1927- ....) Mine Rana Kahramanoğlu;
* 1933 yılında Cumhuriyet gazetesinin organize ettiği Türkiye güzellik yarışmasına katılmak üzere Bursa’da il çapında düzenlenen güzellik yarışmasını kazanan Leman Sadullah Saydam'ı Mediha Aşçıgil;
* Bursa'da ilk tiyatroya çıkan, Gürsu'da öğretmenlik yapan ve Türkiye'de bir ilçeye isim veren (Gürsu) ilk kadın olan Muazzez Kutluay'ı (1912-.?) Selma Çetinkaya Türker;
* Atatürk tarafından 43 kadın ve 700 erkekten oluşan bir müfrezenin başına getirilen ilk kadın müfreze reisesi (Üsteğmen) Fatma Seher Erden'i, nam-ı diğer Kara Fatma'yı (1888-1955) Selda Tekman;
* Çanakkale Cephesi'nde 70. Alay Komutanı olan Halit Bey'in çocuk yaşta annesiz kalan, dört yıl boyunca cephede büyüyen, 12 yaşında onbaşı rütbesi alan kızı Nezahat Onbaşı'yı (1908-1994) Nevra Batı;
* Maksem köprüsünü yakmak için kendisinden gazyağı isteyen düşman askerine gazyağını vermediği için yaylım ateşine tutularak katledilen, Bursa'nın ilk şehidesi Atiye Hanım'ı (ölüm: 1922) Ayşenur Sayan; (Küçük bir not: TÜKD Bursa Şubesi üyeleri bu akşamki programdan bir gün önce Bursa'nın şehideleri için 100. Yıl Mahallesinde oluşturulan "Zamansız Kadınlar 100. Yıl Hatıra Parkı"na fidan dikti. Ayşenur Sayan da o mahallenin muhtarıydı.)
* Mimarlık fakültesini ilk bitiren kadınlarımızdan (diğeri Leman Tomsu), şimdiki adı Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu olan binanın ve Bursa PTT binasının mimarı, Bursa Dağcılık Kulübü üyesi Münevver Belen'i (1908-1973) Şule Uyar;
* Bursa Posta İdaresi'nin ilk kadın memuru Müveddet Homriş'i (1900- 1986) Şeyda Örçün Şençayır;
* Bursa Kız Muallim Okulu'nda okuyan ve öğretmeni Gevher Hanım'ın gayretleriyle bir dönem Eyüp'te bir ilkokula öğretmenlik yapan ses sanatçısı Safiye Ayla'yı (1917-1998) Filiz Furuncuoğlu Başıbüyük;
* Solo Türk Akrobasi Takımı'nın ve Türk Yıldızları'nın mimarı ve annesi, New York'ta toplanan 180 havacı arasında tek kadın pilot olan, Türkiye'nin ilk akrobasi pilotu ve paraşütçü Edibe Subaşı'yı (1920-2011) Nevra Eker;
* Bursalıların Hakime Annesi Mürüvvet Yener'i (1913-1994) Sibel Özbudak,
* Bursa'da doğan, Bursa Amerikan Koleji'nde Türkçe öğretmenliği yapan, İstanbul'da yapılan 12. Uluslararası Kadın Kongresi'nde görev alan, Malatya'nın ilk kadın milletvekili Mihri İffet Bektaş'ı (1895-1979) Sibel Özer;
* Bursa Kız Öğretmen Okulu'nda resim, Bursa Necatibey Kız Enstitüsü'nde Fransızca öğretmenliği yapan ve dünya çapında pek çok ilkleri olan kadın ressam Hale Asaf'ı (1905-1938) Sabriye Şen bugüne taşıdı.
(* İlknur Güntürkün Kalıpçı'nın "Düşten Düşünceye Zamansız Kadınlar" ve "Bursa'nın Zamansız Kadınları" kitaplarında Bursa'da, Türkiye'de ve dünyada iz bırakmış kadınların öykülerini tüm ayrıntılarıyla okuyabilirsiniz. TÜKD Bursa Şubesi için özel olarak yazılan ve basılan bu kitapları temin etmek için dernekle irtibata geçebilir, üniversite öğrencisi kızlarımıza bu anlamlı vesileyle de destek olabilirsiniz.)
 |
| Fotoğraf: Selda Tekman |
Canlandırdığımız karakterler olarak sahneye çıkmadan önce İlknur Güntürkün Kalıpçı izleyiciye o karakterleri tanıttı. Bursa'da doğmuş ya da yolu Bursa'dan geçmiş, Bursa’ya katkı sağlamış, iz bırakmış, döneminde ilkleri başarmış ve tarihe adını altın harflerle yazdırmış Bursa’nın Zamansız Kadınları kimdi, neydi, nereden gelip nereye gitmişlerdi, Bursa'ya ve ülkeye nasıl izler bırakmışlardı; hepsini bir bir anlattı... (Bu kez izleyici koltuğunda olmadığımdan o anları fotoğraflayamadım.)
Sahneye gelişlerimize, unutulmaya yüz tutmuş kadın bestecilerin eserleri eşlik etti. Akdeniz Marşı (Leyla Saz) gibi, Sanatçının Kaderi (Esin Afşar) gibi...
Programın başında sahneye ilk sırada çıkan Doğancı Köyü Kadınları Dayanışma Derneği'nden Fatma Şanlı, Meral Aydın Yılmaz ve Habibe Algın, Kurtuluş Savaşı Kadınlarını canlandırmıştı.
Sahneye son çıkanlar ise Ata'mızın annesi Zübeyde Hanım, başka bir deyişle Zübeyde Anne ve Gazi Mustafa Kemâl Atatürk oldu. Atatürk anasının elini öperek yanına oturdu.
Ana oğul birbirlerinin gözlerine hasretle bakarak, "Ah benim güzel anam, ah benim kahraman oğlum" der gibi hafif hafif konuşmaya başladı. O adam o an hem küçük Mustafa, hem koca Atatürk'tü...
Zübeyde Hanım karakterindeki Füsun Önen ve Gazi Mustafa Kemâl Atatürk karakterindeki Ozan Işık'ın yarattığı duygu yoğunluğu hem izleyiciyi hem de kulisten kendilerini izleyen bizleri sarıp sarmaladı.
****
Gecenin sonunda İlknur Güntürkün Kalıpçı kitaplarını TÜKD Bursa Şubesi'nin bursiyerleri yararına imzaladı.
O gece Bursa'nın Zamansız Kadınları zamansızlıklarını bir kez daha kanıtladı ve varlıkları ile Bursa'da okuyan üniversite öğrencisi kız çocuklarına yarar sağlandı.
Çünkü bu gecenin geliri tamamıyla onlara aktarıldı...
Gecenin gerçekleşmesine emek veren TÜKD Bursa Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Aylin Sabancı'ya, Yönetim Kurulu Üyeleri Burcu Burkay, Ebru Yaycıoğlu Akçalı, Rezan Altunbaş, Şirin Yenginer ve Nalan Tüzel'e;
Bu özel projede yer alan Bursa'nın gelecekteki zamansız kadınlarına;
Bu özel projede yer alan Bursa'nın gelecekteki zamansız kadınlarına;
Ve tabii ki en çok da İlknur Güntürkün Kalıpçı'ya sonsuz teşekkürler...
Yazımı, 20 Mayıs 2022 tarihinde yazdığım ve "Bursa'nın Zamansız Kadınları" tiyatral konferansını anlattığım, "Zamansız Kadın Anadolu" yazımdan bir paragrafla sonlandırmak isterim:
Yansız, Yalansız, Zamansız
İlknur Kalıpçı'nın dediği gibi;
"Onlar, göze girmek ile göze almak arasındaki farkı iyi bilen, yoklukta var olup, yokluktan var eden, yansız, yalansız, zamansız kadınlardı. Doğaları, doğruları ve doğallıklarını yitirmeyen, Kurgu İnsan olmayı kabul etmeyen değerlerimizdi. Yarışan değil kaynaşan, nazik olmanın acizlik olmadığını kanıtlayan, kendini beğenmiş değil kendini beğenilir kılan, zaaflarından çok metanetlerine şahit olduğumuz, kopmak yerine kucaklaşan, durmak yerine koşan, sonuçta değil süreçte çabalayan, bölmeden bölüşen, pay etmeden payidar eden, her şey ile hiçbir şey arasındaki fark olan, kendi benliklerine yakın oldukları için kendi bencilliklerine yabancı olan kadınlardı."
2 Mart 2024 / C.E.Y.
Bursa Ata Lions Kulübü İlknur Kalıpçı'yı ağırladı / 7 Şubat 2014
Gözünü aç Türkiye! / 29 Kasım 2016
Hesapta biz de varız! / 5 Aralık 2016
Hiç yaşamamışlar gibi, hiç ölmemişler gibi / 17 Nisan 2018
Zamansız Kadın Anadolu / 20 Mayıs 2022
Bursa'nın Zamansız Kadınları / 2 Mart 2024
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder